Τα “κοράκια” της ελληνικής τηλεόρασης

Του Πέτρου Κοντραφούρη*

Αφορμή να γράψω ένα σημείωμα για τα «κοράκια» της Ελληνικής τηλεόρασης μου έδωσαν τα τελευταία γεγονότα με το βιτριόλι, που έτυχαν μιας υπέρμετρης προβολής και πολλά άλλα που έχουν προηγηθεί η θα ακολουθήσουν. Σε μια εικόνα επτά δευτερολέπτων της δράστιδος με κουκούλα και χειροπέδες, βγαίνοντας από το αυτοκίνητο της ασφάλειας στην αγκαλιά των αστυνομικών να επαναλαμβάνεται(σχεδόν σε όλα τα κανάλια για ένα με δυο λεπτά, αφού την είχαν κάνει «λούπα»-τεχνικός τηλεοπτικός όρος») όπως και άλλες εικόνες που προσφέρουν αίμα, δάκρυ, πόνο, φρίκη, δράμα και κλάμα, σόκαραν και τρομοκράτησαν την κοινή γνώμη .

Στη συνέχεια ακολούθησε η αρπαγή της 10χρονης, με μια φρικιαστική περιγραφή σε λεπτομέρειες, όπως χαρακτηριστικά είπε και ο παρουσιαστής, αλλά και του απατεώνα ψευτογιατρού «μαϊμού» με απ΄ευθείας συνδέσεις που απολάμβανε το πανελλήνιο. Η περιγραφές και τα σενάρια με λεπτομέρειες και εικόνα ξεπέρασαν και το Φώσκολο.

Τα καθημερινά γεγονότα τέτοιου είδους είναι η τροφή των καναλιών. Όχι ότι δεν πρέπει να προβάλλονται τέτοια «ειδεχθή» εγκλήματα, το αντίθετο, αλλά υπάρχει και μέτρο. Ο τηλεθεατής ζει μια τρομοκρατία με περιγραφές και λεπτομέρειες σαν να βλέπει ταινία τρόμου η επιστημονικής φαντασίας.

Υπάρχουν μάλιστα κάποιες κυρίες με δακρυσμένα μάτια, που «μαζί σου» Έλληνα τηλεθεατή στήνουν ολόκληρες εκπομπές με δήθεν αποκλειστικότητες, λεπτομέρειες και περιγραφές. Έτσι, ο αυτόπτης μάρτυρας η συγγενικό πρόσωπο, αποκτά τα δέκα λεπτά δημοσιότητας με ότι «μπούρδα» και να πει. Βέβαια αν υπήρχε ΕΣΡ τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά. Από τότε όμως που έφυγε από τη ζωή, ο Ροδόλφος Μορώνης, έπαψε και αυτό να… λειτουργεί. Πάντως για να μην το αδικούμε, έστω και καθυστερημένα έβγαλε μια ανακοίνωση για την τιμή των όπλων λέγοντας ότι: «Από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης ανακοινώνεται ότι: για τον τρόπο που οι τηλεοπτικοί σταθμοί παρουσίασαν το έγκλημα της απαγωγής ανηλίκου στη Θεσσαλονίκη, έχουν ορισθεί ήδη εισηγητές, που μελετούν το θέμα νομικά και ουσιαστικά , κυρίως δε αν διαπράχθηκαν (πρόσθετα) αδικήματα εις βάρος του θύματος».

Όσο για τις ιδιοκτησίες τον καναλιών, δεν νομίζω ότι παρακολουθούν τι συμβαίνει στα κανάλια τους η έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον πέρα από την κερδοφορία της επιχείρησης.

Η εικόνα αυτού του είδους, χωρίς κανέναν ηθικό φραγμό και μάλιστα με επένδυση δραματικής μουσικής,-το λεγόμενο και χαλί-είναι η τροφή ειδήσεων των καναλιών και παρουσιαστών εκπομπών. Διψούν για αίμα, κάνοντας ακόμη και αναπαράσταση της επίθεσης ενός τραγικού γεγονότος, πέρα από κάθε σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και δημοσιογραφική δεοντολογία. Ας αφήσουμε την αστυνομία και τη δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της. Υπάρχει πολύ αρρώστια, θλίψη, απογοήτευση και ανθρώπινος πόνος στην κοινωνία μας, τον οποίο εκμεταλλεύονται, τσαρλατάνοι λωποδύτες και απατεώνες, μην τον απλώνουμε στον ανεμιστήρα, τρομοκρατώντας τον Έλληνα, μέσα από τον τηλεοπτικό φακό.

Μπορεί ο τηλεθεατής όσο και διεστραμμένος να είναι να βλέπει το ίδιο τραγικό πλάνο 15-30 φορές σε ένα δελτίο η ενημερωτική εκπομπή-άνθρωπο- να τον χτυπούν στο κεφάλι η να βασανίζεται με οποιονδήποτε τρόπο; Μπορεί να βλέπει ένα ατύχημα με νεκρό η εγκλωβισμένους και να υποφέρει μέσα από επανάληψη των πλάνων με αίμα, αναστεναγμούς και ο φακός να ζουμάρει επάνω του;

Η τηλεόραση είναι ένας μικρόκοσμος, ένα παιχνίδι. Εξαρτάτε πόσο καλά το γνωρίζεις και ξέρεις να το παίζεις. Όπως σε ανεβάζει ψηλά και σου προσφέρει χρήμα και δόξα, το ίδιο μπορεί να στραφεί εναντίον σου και να σε καταστρέψει.

Ο Έλληνας διψάει να βλέπει τέτοιες εικόνες μέσα από τον υπέρ μεγεθυντικό φακό που τον έχει εθίσει η Ελληνική τηλεόραση. Πολλές φορές στήνονται ολόκληρες εκπομπές, με τον μανδύα των ενημερωτικών-κοινωνικών που γράφονται και σενάρια για να αποδώσουν καλύτερα το δράμα μιας τραγικής είδησης μέσα από την εικόνα. Η φαντασία τους ξεπερνάει ακόμα και τον Φώσκολο σε περιγραφή. Διάλογοι μεταξύ δράστιδας και θύματος με σχόλια και διάφορα σεξουαλικά υπονοούμενα και λεπτομέρειες που εξάπτουν τη φαντασία του τηλεθεατή. Αν σήμερα έγραφε σενάρια ο Νίκος Φώσκολος, θα εθεωρείτο… ξεπερασμένος.

Ο τηλεθεατής με την ταχύτητα που δέχεται τον όγκο των ειδήσεων πληροφοριών και αποκαλύψεων, είναι αδύνατον να τις φιλτράρει και να αντιδράσει φυσιολογικά ψάχνοντας την αλήθεια. Συνήθως πίσω από την εικόνα πληροφορία η είδηση υπάρχουν πέντε λέξεις. « Ψευδαίσθηση, υποκρισία, αλήθεια, συμφέρον, αδιαφορία». Ποια θα επιλέξει; Αυτή που πιστεύει ότι τον αντιπροσωπεύει.

Η τηλεόραση, ενώ προβάλει κάθε είδους δραματοποιημένες πληροφορίες ειδήσεις και εικόνες, πέρα από την ενημέρωση και ψυχαγωγία, αγνοεί συστηματικά την προβολή κοινωνικών αξιών που συνεχώς πτωχεύουν και τον παιδευτικό χαρακτήρα μέσα από την εικόνα.

Υπάρχουν πολιτικοί, επιστήμονες, γιατροί, δικηγόροι, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες με κύρος, διαμάντια στο χώρο τους(αυτό φάνηκε με την επιδημία που γνωρίσαμε άγνωστα πρόσωπα). Η προσπάθεια προβολής αυτών των προσώπων, σκοντάφτει στην στερεότυπη φράση των «υπευθύνων»: Δεν ενδιαφέρει το κοινό-δεν έχει θεαματικότητα-Δεν πουλάει.

Πηγή έμπνευσης των καναλιών για ενημέρωση και ψυχαγωγία, είναι κυρίως ο μοντελόκοσμος και οι ξανθομαλούσες κυρίες από διάφορους χώρους προέλευσης, που προσπαθούν με τσιφτετέλια και ανόητους διαλόγους να προάγουν τον πολιτισμό μας. Όλα αυτά τα προγράμματα και εκπομπές θα μπορούσαν να συνυπάρχουν με άλλες ποιοτικού ενδιαφέροντος και όχι να αποτελούν τηλεοπτικό θεσμό έμπνευσης και ψυχαγωγίας τόσο χαμηλού επιπέδου.

Έχει γίνει κανόνας από τις πρωινές εκπομπές μέχρι το βράδυ ο τρόπος ψυχαγωγίας και κυρίως ενημέρωσης με ζωντανές εκπομπές. Αφιλτράριστες και ανεξέλεγκτες ειδήσεις, διάλογοι που ακούγονται, υποτιμούν τον Έλληνα τηλεθεατή και σκοτώνουν την Ελληνική γλώσσα με τα «μαργαριτάρια» που βγαίνουν από το στόμα τους, χωρίς να βουτάνε τη γλώσσα στο μυαλό πριν μιλήσουν όπως λέει και ο ποιητής! Όπως ερώτηση της «δημοσιογράφου» σε διασωθέντα που έπεσε από τον 3ο όροφο και σώθηκε. -“Τι σκεφθήκατε την ώρα που πέφτατε από τον 3ο όροφο;”Εδώ βέβαια αν έχεις μαλλιά σου φεύγουν, η δημοσιογράφος το τερμάτισε.

Στην Ελλάδα δεν υστερούμε σε δημοσιογραφικό προσωπικό, παρουσιαστές-παρουσιάστριες. Έχουμε δημοσιογράφους και «δημοσιογράφους», όπως σε όλα τα επαγγέλματα. Στην πρώτη κατηγορία ανήκει η πλειοψηφία, με γνώσεις κύρος βαρύτητα και σεβασμό στο λόγο την κρίση και την παρουσίαση που κάνουν. Με άρθρωση και γνώση της Ελληνικής γλώσσας που χαίρεσαι να τους ακούς και να τους βλέπεις, όπως και ρεπόρτερς. Η άλλη πλευρά είναι μια μειοψηφία από «πένητες» του χώρου, που κάνουν καριέρα με άλλους τρόπους….

Έτσι βλέπεις σε δελτία και εκπομπές, πολιτικούς και πολιτικές με «πιάτο» διάφορες πληροφορίες, σχόλια και παραπολιτική. Αλληλοκατηγορίες και ένταση μεταξύ 5-10 προσκεκλημένων και τον συντονιστή να παρακολουθεί αμήχανος, πιστεύοντας ότι έτσι θα έχει υψηλά νούμερα τηλεθέασης. Φωνάζουν όλοι μαζί με αλληλοεπικάλυψη της φωνής των προσκεκλημένων για το ποιός θα ακουστεί πιο δυνατά, θυμίζοντας διαδήλωση στο Σύνταγμα.

Υπάρχουν μερικές δεκάδες πολιτικών και δημοσιογράφων που μονοπωλούν την ιδιωτική τηλεόραση και περιφέρονται σε όλα τα κανάλια μέσα από φιλικές σχέσεις η γνωριμίες. Είναι αυτοί που δίνουν τον τόνο της οχλαγωγίας. Είναι πλέον θεσμός οι αντιπαραθέσεις πολιτικών αντιπάλων η προσώπων με αντίθετες απόψεις, γνωρίζοντας ο/η, οι οικοδεσπότες εκ των προτέρων, ότι η σύγκρουση θα είναι εκρηκτική και θα φέρει υψηλά «νούμερα»!

Υπάρχει όμως και η είδηση η πληροφορία, που γράφει δημοσιογραφικά σενάρια και εξάπτει τη φαντασία των τηλεθεατών, όπως η δήλωση του Πρωθυπουργού, περί «διορθωτικών κινήσεων». Το δημοσιογραφικό δαιμόνιο δεν αφήνει την ευκαιρία να πάει χαμένη.

Όλα τα δελτία ειδήσεων και ενημερωτικές εκπομπές, είχαν κάνει ήδη τον ανασχηματισμό. Ονόματα και φωτογραφίες ενημέρωναν, ποιοι μένουν ποιοι φεύγουν έχοντας και τον κατάλογο της νέας κυβέρνησης, έτσι απάλλαξαν και τον πρωθυπουργό από τη δύσκολη θέση. Μια φράση του πρωθυπουργού έδωσε τροφή στους δημοσιογράφους για να κάνουν την σύνθεση. Ο μισός χρόνος των δελτίων αφορούσε τη νέα κυβέρνηση.

Θυμηθείτε ακόμη τον διασυρμό ατόμων για το «Βατοπέδι» μέσα από την τηλεόραση που κατασπάραξε πρόσωπα και έθεσε σε δημόσια βορά-αργότερα αθωώθηκαν-και το σλόγκαν « το νόμιμο είναι και ηθικόν» έμεινε στην ιστορία. Δυστυχώς η ερευνητική δημοσιογραφία στην Ελλάδα δεν μας έχει δώσει αποκαλύψεις του τύπου Γουώτεργκέητ, ούτε Έλληνες Μπόμπ Γούντγουορντ , Κάρλ Μπερστάϊν η έναν Μάρκ Φέλτ.

Παιδιά, κάνετε και λίγο κράτει, μην τα δίνετε όλα αμάσητα, ανεξάρτητα αν έχετε δίκιο η όχι. Η Ελληνική τηλεόραση και κυρίως η ιδιωτική δεν είναι η χειρότερη του κόσμου. Εδώ και 30 χρόνια μας έχει δώσει, και μας δίνει ωραίες στιγμές, ας μείνουμε λοιπόν στα θετικά, με την ελπίδα, ότι αυτά θα είναι περισσότερα από τα αρνητικά.

*Ο Πέτρος Κοντραφούρης είναι παραγωγός- σκηνοθέτης, υπηρέτησε στην ΕΡΤ για μερικές δεκαετίες σε πρόγραμμα και ενημέρωση, με περισσότερες από 18.000 ώρες παραγωγής και σκηνοθεσίας, ειδήσεων, εκπομπών, πολιτικών συγκεντρώσεων, Βουλή των Ελλήνων και προγραμμάτων. Πρώην συνεργάτης της Bill Hays Productions και Morton International entertainment, μέλος της SMPTE και συνεργάτης ξένων δικτύων. Έχει δημοσιεύσει πολλά σχόλια και άρθρα γύρω από την τηλεόραση. Η δημοσιογραφία ήταν ο πρώτος επαγγελματικός του χώρος, πριν σπουδάσει τηλεόραση στη Μέκκα του καπιταλισμού και της τέχνης στις ΗΠΑ.